Piorun

Błyskawica nazywana piorunem międzychmurowym.

Piorun i błyskawica

   
  Pioruny i błyskawice jednych przerażają, innych fascynują. I niejednokrotnie nie chodzi tu o naukowe wyjaśnianie tego fenomenu natury, ale jego fizyczne oddziaływanie na wszystko i wszystkich w promieniu ich oddziaływania.

Kiedyś utożsamiane były z boskimi siłami, dziś sprowadzone do matematycznych wyliczeń i naukowych eksperymentów. Nie mniej, ich nieprzewidywalność i siła, oraz zjawiska im towarzyszące mimo wieloletnich badań, nadal pozostają jedną w większych tajemnic naszego globu.

    W każdej chwili na naszej planecie szaleje 1500 2000 burz, co daje 6000 błysków na minutę.
Piorun, czyli wyładowanie elektryczne, to nic innego jak światło, które porusza się z prędkością 300 tysięcy kilometrów na sekundę. Natomiast grzmot to dźwięk, który rozchodzi się z szybkością tylko 340 metrów na sekundę.
Jest kilka rodzajów piorunów, a tylko jeden z nich dosięga ziemi – to tak zwany piorun linowy pojawiający się na niebie w postaci długich rozgałęzionych błyskawic. Inne przebiegają pomiędzy chmurami, czasem nawet na długości kilkudziesięciu kilometrów. Nazwano je po prostu piorunami międzychmurowymi.
Najczęściej długość pioruna waha się w granicach kilometra, ale spotkano także takie, które miały więcej niż 10 km. Zanotowany rekordzista mierzył nawet 150 kilometrów długości.

Piorun liniowy (Białowieża)

    Wyładowania atmosferyczne powstają, gdy w chmurach burzowych zgromadzi się duża ilość ładunków elektrycznych i powstanie różnica potencjałów pomiędzy chmurami a ziemią. W czasie ruchów nagrzanych mas powietrza zawarta w nich para wodna elektryzuje się. Pojawiają się tak zwane centra, czyli aktywne ośrodki niosące znaczne ładunki elektryczne. W chmurze następuje tzw. separacja ładunku. Ładunki ujemne gromadzą się na dole chmury, a dodatnie na górze (jest to jedna z teorii separacji ładunku w chmurze stworzona przez angielskiego fizyka C. Wilsona). Ujemny ładunek na dnie chmury staje się na tyle duży, że napięcie pomiędzy ziemią a chmurą dochodzi do 100 000 000 V. Ma więc wartość kilkuset milionów woltów [V], czyli kilkuset megawoltów [MV]. Nie jest to jednak stała wartość, bo zależnie od panujących w danej chwili warunków atmosferycznych (obfitość deszczu, zanieczyszczenie, temperatura i ciśnienie powietrza) może być mniejsza lub większa. Dla porównania, w naszych gniazdkach elektrycznych znajduje się 230 V, w telefonie ok. 40 V, w sieci tramwajowej 600 V, a w liniach wysokiego napięcia do 4 500 000 V (4,5 MV). Względem chmury Ziemia jest naładowana dodatnio. Między ziemią a chmurą, w powietrzu, powstaje pole elektryczne. W powietrzu, pomiędzy obojętnymi cząsteczkami gazów, zawsze znajduje się pewna ilość cząsteczek o określonym ładunku elektrycznym, czyli jonów. Pod wpływem powstałego pola elektrycznego jony zaczynają się poruszać i rozpędzać. W swoim pędzie zderzają się z obojętnymi cząsteczkami gazów, co powoduje wybicie elektronów, a więc powstanie nowych jonów. One też przyspieszają, zderzają się z obojętnymi cząsteczkami. Powstają nowe jony i tak dalej, i tak dalej. W powietrzu powstaje obszar pełen ładunków, powstaje droga dla prądu elektrycznego.  

Piekło nad ziemią, czyli niesamowity pokaz błyskawic i piorunów liniowych, międzychmurowych i wewnątrzchmurowych.

 Zdjęcia: autor
Wiadomości: onet.wiem; net; opracowania własne 

Żubr - Żubr nizinny

Odpoczywające żubry nizinne -Bison bonasus bonasus (byk z prawej i krowa z lewej) w wolierze w Wolińskim Parku Narodowym)

Żubr nizinny

    Żubr nizinny (Bison bonasus bonasus) - to najpotężniejsze dziko żyjące zwierze Europy. Zamieszkuje lasy mieszane, zawsze w pobliżu bagien, rzek lub zbiorników wodnych.
Osiąga do 2 m wysokości w kłębie, długość ciała 2,4-3,5 m, ogona do 80 cm, a ciężar największych osobników (byków) może przekraczać 1000 kg. Samice (krowy) są znacznie mniejsze od samców, niemniej mogą przekroczyć wagę 500 kg. Na wolności żubry żyją około 20 lat.

Krowa z młodym (WNP)

    Ciało mają masywne, linia grzbietu wznosi się od tyłu do kłębu, na głowie krótkie, mocne rogi, wygięte ku środkowi. Sierść gęsta, krótka, wełnista, nieco dłuższa na głowie i w przedniej części ciała, szczególnie na czole, podgardlu, szyi i przednich kończynach ubarwiona szaro-brązowo, często z rudawym odcieniem.






   Dorosły żubr zjada dziennie do 60 kg pokarmu. Jego pokarm stanowi około 200 gatunków roślin - zwłaszcza ziół i traw. Również pędy oraz kora drzew i krzewów stanowi część jego diety. W naturze żubry utrzymują się w oddzielnych stadach - krowy z młodymi , i dorosłe byki. Wyjątkiem jest okres rui czyli sierpień-wrzesień, kiedy to zbijają się w stada. Młode rodzą się w maju i czerwcu, choć okres porodów może się przeciągnąć aż do jesieni ( ważą wtedy około 25 kg)



  Żubr pierwotnie występował na większości terenów leśnych zachodniej i środkowej Europy, na północ aż do Szwecji, a na zachód aż do Kaukazu. W tych czasach gatunek podzielony był na trzy podgatunki: żubr nizinny (Bison bonasus bonasus), żubr kaukaski (Bison bonasus caucasicus) oraz żubr węgierski (Bison bonasus hungarorum). Do VI w. żubr przetrwał w Anglii, do XII wieku w Szwecji, a do XV w. we Francji. W Siedmiogrodzie żubry węgierskie utrzymywały się do końca XVIII wieku, gdy bezpowrotnie wyginęły. Żubry nizinne utrzymywały się w Prusach Wschodnich do połowy XVIII wieku dzięki ochronie cesarza Wilhelma I. Do tego czasu żubry można było znaleźć jeszcze w Saksonii, i w kilku leśnych kompleksach Polski. Na początku XX w. żyły już tylko dwa stada - jedno żubra nizinnego w Puszczy Białowieskiej (do 1919 r.) i jedno żubra górskiego na Kaukazie (do 1926 r.) W oparciu o osobniki z hodowli zamkniętych sprowadzonych do Polski, od 1923 r. rozpoczęto restytucję tego gatunku. W roku 1952 pierwsze żubry zostały ponownie wypuszczone na wolność w Puszczy Białowieskiej.

     W 2012 roku światowe zasoby gatunku wynosiły około 4663 osobników, z czego 1552 z nich przebywa w hodowlach zamkniętych, a 3111 żyje w wolnych i w półwolnych stadach.
 Według danych z 2012 roku w Polsce żyło 1299 żubrów, z czego większość z nich w stadach wolnościowych (pięć populacji). Prawie połowa polskiej wolnej populacji skupiona jest w Puszczy Białowieskiej, ponadto dzikie żubry w Polsce spotkać można w Bieszczadach, Puszczy Knyszyńskiej, Puszczy Boreckiej oraz w rejonie Mirosławca i Drawska Pomorskiego w województwie zachodniopomorskim oraz w Zwierzyńcu Bałtowskim w województwie świętokrzyskim.
Żubr nadal jest gatunkiem zagrożonym, co wynika z dużego stopnia pokrewieństwa, rozczłonowania stad i braku terenów na których można by podejmować kolejne reintrodukcje.

Zdjęcia autor