Słupy bazaltowe (Rezerwat Przyrody Mszana i Obłoga)

 

 

                                                              Słupy bazaltowe

 (Rezerwat Przyrody Mszana i Obłoga)

  Bohaterem tego artykułu są słupy bazaltowe znajdujące się w Rezerwacie Przyrody Mszana i Obłoga nieopodal Muchowa, Paszowic i Męcinka, w powiecie jaworskim (woj. dolnośląskie)

Słupy bazaltowe na Mszanej.

  

  Rezerwat położony jest w górnej części Muchowskich Wzgórz na wysokości 380-475 m n.p.m.  Muchowskie Wzgórza są największym masywem bazaltowym na Pogórzu Kaczawskim. Znajdują się w ich wschodniej części, na południowy wschód od Muchowa. Kulminacją masywu jest Mszana (475 m), część wschodnią tworzy nieco odosobniona Obłoga (442 m). Partia szczytowa ma postać płaskowyżu w części centralnej i wąskiego trapezoidalnego grzbietu w części zachodniej. Całość położona jest w środkowej części Paku Krajobrazowego Chełmy.

 

  

 

 

  Obie góry są efektem działalności wulkanicznej sprzed 31,6 mln lat. Słupy w wierzchołkowej części gór stanowią zaledwie fragment dawnego wulkanu. To tzw. nek, czyli forma skalna, która jest pozostałością komina, zbudowana z najtwardszych i odpornych na erozje skał, będących zastygniętą i przeobrażoną magmą. Wychodnie bazaltowego podłoża mają postać skalistych progów lub ostróg o wysokości do 10 m.

 

  Forma występowania bazaltu na Muchowskich Wzgórzach nie została jednoznacznie określona. Może być to wylot komina wulkanicznego wraz z przyległym fragmentem potoku lawowego lub forma bardziej złożona, z fragmentami dwóch odrębnych kominów (Mszana i Obłoga). Aktywność wulkanu była spowodowana zachodzącymi tu alpejskimi ruchami górotwórczymi z okresu mioceńskiego. 

  Słupy bazaltowe najlepiej wyeksponowane są w podszczytowej partii Mszanej, gdzie można podziwiać je w nieczynnych już wyrobiskach w postaci łomów z dobrze widoczną słupową podzielnością. Część z nich nachylona jest pod kątem 70°, wskazują kierunek z którego wypływała magma. W części szczytowej widoczne są natomiast grzędy bazaltowe (czyli najwyższe fragmenty dawnego komina), z widocznymi śladami erozji i uszkodzeń. Są one spękane i częściowo skruszałe o mocno zniekształconym formach, które mało przypominają już regularne 5 lub 6 ścienne słupy.
 

 

  Niżej występują rozległe pokrywy blokowe o różnej zwartości. Są one najlepiej zachowanym w regionie przykładem plejstoceńskich utworów pochodzenia soliflukcyjnego, czyli powstałych wskutek powolnego pełzania i płynięcia wilgotnego gruntu po przemarzniętym podłożu (wieloletniej zmarzlinie) Właściwości skał wulkanicznych powodują, że tutejsze gleby są słabo kwaśne i bardzo żyzne.

  Oprócz samych słupów na wzgórzach zachowały się liczne pokrywy lawowe (głównie na stokach Obłogi), które są zastygłą lawą wypływającą z pobliskich stożków lub sąsiadującymi z nimi pęknięć w wierzchnich warstwach. Poza bazaltem na terenie rezerwatu występują zieleńce oraz osady glacjalne i fluwioglacjalne.

 

Wiadomości: materiały własne, Wikipedia, przyrodniczo.pl, gorykaczawskie.pl

Foto:autor

Wodospad Podgórnej

 

                                Wodospad Podgórnej

 

 Trzeci co do wysokości wodospad w Karkonoszach.

  O wodospadzie Podgórnej w medium jakim jest internet, rzetelnych i wyczerpujących wiadomości jest jak na lekarstwo. Poza dwoma, może trzema ciągle powielanymi zdaniami na wielu blogach i stronach internetowych nic prawie nie ma. Nie znajduje się przy głównej, ruchliwej drodze, nie ma wokół niego apartamentowców, hoteli czy pensjonatów, nie ma przy wodospadzie tłumów turystów, ale może to właśnie jest jego atutem?

Ten urokliwy zespół kilku kaskad traktowany jest po macoszemu, a jest całkiem ciekawym obiektem pod względem geologicznym, jak i pod względem walorów przyrodniczych.  

  Ten znajdujący się na wysokości 547 m n.p.m. wodospad składa się z kilku kaskad, z których najwyższa osiąga około 6 m a łączna jego wysokość wynosi (i tu w/g różnych źródeł) 10 lub 12 metrów. Jest częścią potoku Podgórna.

Sąsiadujące z wodospadem góry Płonik (682 m n.p.m.) oraz Mostowa (715 m n.p.m.) między którymi przepływa Podgórna tworzą dolinę otoczoną niemal pionowymi granitowymi ścianami. Sama dolina jest "bezimienna" a znajduje się w tzw. Karkonoskim Padole Śródgórskim (w/g Wikipedii: "Znajduje się w północnej części Karkonoszy pomiędzy Pogórzem Karkonoskim na północy a Śląskim Grzbietem na południu. Jest to wyraźne obniżenie, prawdopodobnie o założeniach tektonicznych, wydłużone równolegle do skłonu Karkonoszy. Jego obszar składa się z kotlinowatych zagłębień, niewielkich kopców i wzniesień pooddzielanych przełomowymi dolinami potoków. Granica północna jest niezbyt wyraźna, południowa zaznacza się dużo bardziej. Na północy występują wzniesienia Pogórza Karkonoskiego, a na południu zbocze Śląskiego Grzbietu").

 Potok Podgórnej płynie przez dolinę o stromych zboczach, która została uformowana w procesach erozji rzecznej trwającej tysiące lat. Podłoże oraz stoki  są zbudowane w całości z granitu karkonoskiego, powstałego w karbonie w procesie orogenezy waryscyjskiej około 300-330 mln lat temu, który został zaklasyfikowany do bloku karkonosko-izerskiego. Dolina tworzyła się w miejscu progu tektonicznego, gdzie doszło do tzw. erozji wstecznej, która prowadzi do cofania się progów w korycie rzeki lub potoku i rozcinania zamknięcia doliny, a przez to najczęściej do wydłużania doliny w górę rzeki.*

  Dzięki temu koryto potoku systematycznie rosło na  wysokość a spadająca z coraz większej       wysokości woda mechanicznie podmywała skały  u  podnóża i usuwała odpadły rumosz skalny powiększając dolinę i prowadząc do cofania się progów w krycie rzecznym. Usuwanie miększego  i drobniejszego materiału uwidoczniło rozległe głazowiska usytuowane wzdłuż całego potoku, które miejscami przybierają formę wielkich bloków granitu. Podobna sytuacja dotyczy stoków, gdzie w czasie erozji odsłoniły się monumentalne i efektowne granitowe ściany w postaci urwisk,baszt i innych formacji skalnych. Głazy w potoku mają różne pochodzenie, które rozpoznajemy po ich kształcie. Głazy o zaokrąglonych krawędziach zostały przetransportowane przez wodę. W czasie transportu ocierały się o inne głazy powodując ścieranie się krawędzi i ich zaokrąglenie. Bloki o ostrych i kanciastych bokach nie zostały toczone przez wodę. Są one odłamkami skalnymi, które uległy oderwaniu się od skały macierzystej w czasie erozji wstecznej.*

 U podstawy obu progów na wskutek ruchów wirowych utworzyły się kotły eworsyjne. Jest to charakterystyczna struktura o wyglądzie zaokrąglonego basenu, która powstała w litym granitowym podłożu dzięki procesom erozyjnym. Opadająca z kaskady woda, na wskutek pionowego opadania wytwarzała wiry wodne niosące drobniejszy materiał skalny, który powoli i stopniowo ścierał wierzchnie warstwy skały tworząc rozległą misę. Dolina i kaskady wciąż ulegają procesom erozji rzecznej. *

Samo powstanie wodospadu przypisuje się prawdopodobnie procesom fluwioglacjalnym (w/g Wikipedii: "Procesy fluwioglacjalne - procesy związane z rzeźbotwórczą działalnością wód pochodzących z topniejących lodowców. Wody te mają bardzo dużą zdolność erozyjną. W zależności od ilości wody, odporności skał podłoża i długości tych procesów, wody polodowcowe żłobią w podłożu zagłębienia w postaci mis i rynien polodowcowych, a także przyczyniają się do powstania pradolin. Do akumulacyjnej działalności wód polodowcowych zaliczane są stożki i równiny sandrowe. Woda płynąca korytami rzek wewnątrz lodowcowych także akumuluje materiał. Powstają wtedy m.in ozy oraz kemy.") oraz tektonicznym. Potok jest zlokalizowany w strefie progu tektonicznego, który jest dodatkowo rozcinany przez rwącą wodę. Poniżej kotła rozpościera się szeroka nisza z rozległym głazowiskiem. Kolejne głazy i kamienie usiane są wzdłuż całego potoku na długości kilku kilometrów, gdzie występują także liczne drobne kaskady.

 Miejsce powstania wodospadu obfituje w widowiskowe urwiska skalne będące 15 m wysokości ścianami granitu z licznymi basztami i ambonami o długości około 30 m. W ich górnej części na wypłaszczeniu udostępniono punkt widokowy z panoramą na wodospad i kocioł eworsyjny.

 

 

 

 

  Ze względu na obecność potoku oraz wąskość doliny panuje tu chłodny i wybitnie wilgotny klimat.  Dzięki temu powierzchnie i szczeliny głazów utrzymują wysoki poziom wilgotności, co umożliwia bujny rozwój licznych naskalnych gatunków. Na skałach i w ich szczelinach wytworzyły się siedliska roślinności naskalnej, wśród której można wyróżnić bogatą florę mszaków i wątrobowców a także niektóre gatunki paproci jak paprotka zwyczajna, zachyłka oszczepowata, nerecznica samcza i wietlica.*

   W drzewostanie dominuje świerk pospolity z niewielką domieszką buka zwyczajnego oraz jodły pospolitej. Młode drzewa bukowe i jodłowe są efektem naturalnych odnowień. Pierwotnie w miejscu tym rosły rozległe lasy bukowe, dokładniej siedliska acydofilnej buczyny górskiej. Same buczyny z dużym udziałem świerka w drzewostanie porastają stoki w górnej części doliny.*

 

 * - https://przyrodniczo.pl

Wikipedia

opracowania własne

Foto: autor

Słonecznik

 

Słonecznik i jego Diabelski Kamień

                                            Słonecznik

   W czasach zamierzchłych, jak i w tych mniej odległych będąc w okolicach wsi Borowice, Przesieki i Podgórzyna, przy słonecznej pogodzie, nie sposób było przegapić samo południe. Wystarczyło jedno spojrzenie w stronę granitowego ostańca.

   Poledni kámen (cz.), Mittagstein (niem.) czyli Kamień Południowy to jedna z nazw owej formacji skalnej. Nazwa nawiązywała właśnie do funkcji naturalnego zegara słonecznego. W 1942 roku niemieckie Towarzystwo Karkonoskie - RGV przemianowało skały na Gerhart-Hauptmann-Stein czyli - Głaz Gerharta Hauptmann. Po II wojnie światowej na krótko zmieniono mu nazwę na  Głaz Tetmajera, by ostatecznie pozostać przy nazwie Słonecznik.

  Skała od dawna owiana jest legendami ze względu na to, że widoczna jest z daleka, a północny jej filar przypomina stojącą postać skierowaną w stronę Kotliny Jeleniogórskiej. Wierzono , że jest to postać diabła strzegącego Wielkiego Stawu. Stąd też inna nazwa to Diabelski Kamień. Po czeskiej stronie nadal zachowały się nazwy Čertova louka, Čertova plán czy Čertúv dúl. W innej z legend lokalizowano w skale siedzibę Ducha Gór – Liczyrzepy nazywając skałę Gniazdem Ducha Gór.

 

 

   Słonecznik znajduje się na wysokości 1423 m n.p.m., a sam mierzy 12 m. Zbudowany jest z grantu drobnokrystalicznego. Jest najbardziej charakterystyczną i najlepiej widoczną skałą w Karkonoszach, którą widać prawie z całej Kotliny Jeleniogórskiej. Ciekawe kształty spękań zawdzięczamy tzw. ciosom magmowym, czyli spękaniom powstałym zwykle w głęboko zalegających skałach o składzie granitoidowym, obejmującym trzy zespoły spękań, w których dwa są w przybliżeniu pionowe, jeden w przybliżeniu poziomy - tworzące system w przybliżeniu prostopadłościenny, często nazywany ciosem granitowym.

                                                                      Otwór wietrzeniowy

 Jeszcze jedną ciekawostką jest otwór wietrzeniowy znajdujący się w leżącym w niedalekiej odległości od południowej ściany fragmencie skalnym. Ten liczący około 20 cm  średnicy otwór jest niemal idealnie okrągły.

Słonecznik widoczny znad Wielkiego Stawu.

Skały znajdują się na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego.

Raufarhólshellir - jaskinia lawowa

Raufarhólshellir

  Bywa czasem tak, że otaczająca nas okolica nie oferuje nam specjalnie urokliwych widoków do jakich jesteśmy przyzwyczajeni, bądź jakich poszukujemy podczas naszych wycieczek czy wypraw. Bywa czasem tak, że to co ciekawe skrywa się gdzieś głęboko pod naszymi stopami, i nawet o tym nie wiemy. Mam tu na myśli jaskinie, i nie takie o jakich zwykle myślimy - głębokich pieczarach wydrążonych w górskich stokach, ale o tzw. tunelach, bądź - jaskiniach lawowych.

 Jadąc ze stolicy Islandii Rejkyaviku na wschód trasą nr.1 w kieunku miasta Hveragerdi, na wysokości elektrowni geotermicznej Hellisheiði zjeżdżamy na trasę 39 - w kierunku miasta  Þorlákshöfn (skąd możemy promem odbyć wyprawę na wyspy Vestmannaeyjar). Tam na wyżynie, niedaleko stromego zjazdu, możemy spostrzec zaraz przy drodze, parking z tablicą informacyjną. Raufarhólshellir. Nie sposób nie zauważyć tego miejsca.

 
   Raufarhólshellir jest czwartą najdłuższą jaskinią lawową na Islandii, o długości 1360 metrów. Główny tunel ma 900 m. W wielu jej odcinkach wysokość dochodzi do niemal 10 m, a miejscami szerokość nawet do 30 m,
co czyni go jednym z najbardziej rozległych tuneli lawowych na Islandii.  W pobliżu wejścia do tunelu sufit zapadł się tworząc trzy piękne kolumny światła wewnątrz tunelu, pod którymi gromadzi się śnieg. Zalegający tu śnieg potrafi utrzymać się do późnych letnich dni.
  Na końcu Raufarhólshellir tunel rozgałęzia się do trzech mniejszych tuneli, w których wspaniałe lawowe spadki i formacje są wyraźnie widoczne.
Islandzka trasa 39 przecina jaskinię w punkcie o średnicy około 15 metrów.  

  Na podstawie przeprowadzonych badań metodą datowania węglowego ustalono, że Raufarhólshellir powstał 5600 lat temu, w skutek erupcji na polach lawowych Leitahraun. Źródło lawy, która utworzyła jaskinię, znajduje się 10 km w górę od jaskini i było częścią wybuchu, który miał miejsce na wschód od gór Bláfjöll (Gór Niebieskich) około 5200 lat temu. Każdej zimy w wejściu do jaskini powstają spektakularne rzeźby lodowe, dzięki czemu zwiedzanie tunelu lawowego jest jeszcze bardziej zapierające dech w piersiach.
 

 W jaskini znajdują się maty drobnoustrojowe zawierające różnorodne mikroorganizmy, w tym promieniowce i kwasobakterie

    W latach 2007-2014 jaskinię Raufarhólshellir odwiedzalem wielokrotnie. Przejście jej w całości zajmowało sporo czasu i nie należało do łatwych, zważywszy na dużą ilość rumoszu skalnego powstałego na skutek osypywania się stropu. W 2016 roku jaskinię zamknięto dla zwiedzająch. Powodem rzekomo miała być nadmierna eksploracja przez turystów (podobno 20 000 rocznie - ciekawe), oraz wynikające z tego powodu jej zaśmiecenie. Podjęto zatem działania mające na celu "ułatwienia" zwiedzania jaskini. Podudowano ścieżki, schody, podesty, dodano światło, które wydobyło jej urok. Uprzątnięto śmieci i wprowadzono cennik . Moim zdaniem niestety pieniądz miał tu ostatnie ale decydujące słowo. Dotychczas jaskinia była ogólnie dostępna, wymagająca i tajemnicza. Od połowy 2017 roku to po prostu kolejna turystyczna atrakcja. I jakoś nie zauważałem poprzednio tłumów zwiedzających (bo ich nie było), ani ton śmieci, które miały to niby zalegać w jaskini (?).

Wejście do jaskini Raufarhólshellir.(w górnej części zdjęcia widoczna szosa przechodząca nad jaskinią)

   Jaskinie lawowe o pokroju tuneli tworzą się, gdy lawa o niskiej lepkości zastyga na powierzchni, podczas gdy we wnętrzu wciąż trwa przepływ. Ściany tunelu pogrubiają się wraz ze stygnięciem skał, ale trwający przepływ może powodować topnienie skał położonych niżej, obniżając dno tunelu i jednocześnie podwyższając ściany.

 

  Miłośnicy kina mogą mieć okazję "podglądu" jaskini w filnie "Noe: Wybrany przez Boga" z Russell Crowe w roli głównej.

Krzywy Las

Krzywy Las

   We wsi Nowe Czarnowo niedaleko Gryfina, tuż za zakładem Elektrownia "Dolna Odra", znajduje się ciekawy skrawek lasu. Według różnych źródeł - tych oficjalnych, i tych medialnych, jego powierzchnia wacha się między 0.3 ha a 1,7 ha. Jak jes w rzeczywistości? Ciężko mi określić - nie miałem miary, ale bliżej jest 0,3 ha, niż więcej.

  Krzywy Las - bo taką oficjalną nazwę posiada, jest wytworem ludzkich rąk. Prawdopodobnie, jak się szacuje, zasadzono drzewa w okolicy roku 1934, by z czasem je w odpowiedni sposób "uszkodzić" celenn nadania im specyficznego, lecz porządanego kształtu. Zapewne miały służyć do produkcji mebli (w okolicy istniał zakład meblarski), beczek, kadzi, czy łodzi. Potem wybuchła wojna i drzewka pozostały same sobie. Teorii jest wiele - pewników brak. Odpowiednie przycięcie drzewek, pozostawienie jednej gałązki, i wymuszenie odpowiedniego wzrostu, pozwoliło uzyskać wyjątkową 90 stopniowa krzywiznę pnia, a przynajmniej niektórych z nich.

   O Krzywym Lesie miałem okazję czytać wiele w internecie oraz kiedyś prasie kolorwej, jak też oglądać w tv jeśli była taka okazja (Galileo, Niewyjaśnione Tajemnice Świata, itd itp), ale nic tak nie weryfikuje wiadomości jak osobiste odwiedzenie tego miejsca.


   Posiłkując się wiedzą z mediów, nabrałem przekonania nie tyle o wyjątkowości Krzywego Lasu - co do tego nie mam uwag, a o pewnych "mitach" jakie wokół niego, nie wiadomo czemu, ludzie bez sprawdzenia powielają, a my to odbieramy jako fakt. I nie chodzi mi o jego pochodzenie, cel w jakim został utworzony, czy ludzi którzy się nim kierowali.
  Uważając za nie uczciwe powielanie mitów otaczających Krzywy Las, chciałbym, przynajmniej z kilkoma z nich, się rozprawić.
Mit pierwszy dotyczy jego wielkości. Można doszukać się szacunków wielkości od 0,3 do 1,7 ha. Może kiedyś kiedyś faktycznie las miał taki obszar, biorąc pod uwagę przeznaczenie drzew z tegoż lasu. Nie mniej obecnie obszar "krzywulców" jest dość skromny.

 
   Kolejny mit dotyczy ilości łukowatych drzew.
Oficjalnie podaje się ich ilość zbliżoną do 100 sztuk. Spotkałem się nawet z informacjami, że znajduje się tam 200-400 wygiętych drzew (to wreszcie ile?). Nie uważam się za biegłego w matematyce, wzrok z wiekiem zaczyna mi szwankować, ale o ile krzywe drzewa nie pochowały się za inne krzywe, lub proste sosny, to według mnie ich liczba bardziej zbliżona jest do połowy setki, niż do jej całości.

  

  Niemal wszędzie w temacie Krzywego Lasu, można przeczytać, iż drzewa rosną tam "wygięte pod kątem ok. 90° od ok. 20 cm nad ziemią". Bzdura. Czemu uparcie powiela się coś, czego się nie sprawdziło? Drzew tak wygiętych i na tej wysokości jest nie wiele. Inne są wygięte pod mniejszymi, lub czasem większymi kątami, nieregularnie, na różnych wysokościach, Niektóre wydają się "leżeć" na/w ziemi, inne wyginają się na różnych wysokościach,również dochodzących nawet powyżej 0,5 m. Nie zmienia to faktu, że te "prawidłowo" wygięte wyglądają całkiem ciekawie i ładnie.





  I chyba największy mit dotycząch Krzywego Lasu - jeden kierunek wzrostu krzywulców - północny. Miejsce to odwiedziłem podczas pochmurnego dnia. Nie miałem kompasu, nie mogłoem posłużyć się Słońcem, ale to nie jest tu istotne. Przyjmijąc, że drzewa miałyby rosnąć w północnym kierunku, na miejscu można gołym okiem zobaczyć, iż takich drzew owszem jest dużo, ale nie wszystkie. Przyjmując północ za kierunek wyjściowy stwierdzamy, iż drzewa rosną na zachód, wschód z innymi ich wariacjami, jak też i na południe.

Niczym spacer brontozaurów.

  Mity dotyczące powstania czy przeznaczenia Krzywego Lasu to już inna sprawa. Niechaj rąbek tajemniczości pozostanie, choć zdaje się to być najmniej tajemnicza, czy nie oczywista rzecz.
 Nie zmienia to faktu, że w listopadzie 2006 roku las został wpisany jako Pomnik Przyrody.

I proszę Was - po odwiedzeniu Krzywego Lasu, pisząc na łamach portali społecznościowych, czy Waszych blogów - nie powielajcie w kółko:" Ten zadziwiający Krzywy Las rośnie w Nowym Czarnowie niedaleko Gryfina w województwie zachodniopomorskim. Ponad 100 drzew jest w nim wygiętych pod kątem ok. 90 stopni od ok. 20 cm nad ziemią, a krzywizna u niektórych dochodzi do wysokości 3 metrów. Wysokość wszystkich tych drzew nie przekracza 11-12 metrów."
Sprawdźcie, przyjrzyjcie się, policzcie, nie piszcie bzdur :)

Gorce

Gorce

   To niewielkie, ale urokliwe pasmo górskie wciśnięte jest między Beskidem Wyspowym od północnego wschodu, z Kotliną Rabczańską od północnego zachodu, od zachodu z Beskidem Orawsko-Podhalańskim, od południa z Pieninami i Kotliną Nowotarską, oraz z Beskidem Sądeckin od wschodu.

  Gorce są jedynym masywem górskin w Karpatach Zewnętrznych, w którego nazwie brak członu Beskid. Nazwa wywodzi się od słowa gorzeć, czyli płonąć, a to za sprawą sposobu uzyskiwania polan śródleśnych poprzez wypalanie. Tak przynajmniej się zakłada, gdyż według innych źródeł nazwa mogła oznaczać niskie góry, czyli Górce - i taką nazwę również można spotkać w starszych podaniach.

Spotykana jest już w aktach z 1254 r. (item mons Gorcz nuncupatus), używał jej Jan Długosz  w 1480 r. (in monten Gorcz)

Gorc 1228 m n.p.m. - widok z doliny Kamienicy.

   Gorce tworzą zwartą grupę górską w kształcie rozrogu, czyli masywu w obrębie którego grzbiety rozchodzą się z najwyższego wzniesienia w różnych kierunkach. Tu punktem zwornikowym jest szczyt Turbacz o wysokości 1310 m n.p.m.Od niego rozchodzi się w różnych kierunkach siedem grzbietów górskich o różnej długości. 

Wyróżniamy następujące grzbiety:
- grzbiet Średniego Wierchu w zachodnim kierunku;
- grzbiet Obidowca ciągnący się na zachód do Przełęczy Sieniawskiej;
- grzbiet  Suchego Gronia w kierunku północno-zachodnim;
- grzbiet Bukowiny Obitowskiej w kierunku południowo-zachodnim;
- grzbiet Turbaczyka w północnym kierunku;
- grzbiet Kudłonia i Mostownicy w północno-wschodnim kierunku;
- Pasmo Gorca we wschodnim kierunku. Od pasma tego na Kiczorze odgałęzia się boczny grzbiet, który poprzez Przełęcz Knurowską przechodzi w pasmo Lubania.

   Gorce mają z zachodu na wschód długość w prostej linii 33 km, szerokość 15 km i łączną powierzchnię około 550 km². Są jedną z najbardziej zalesionych grup górskich w całych Karpatach. W utworzonym w 1980 roku Gorczańskim Parku Narodowym zachowały się fragmenty pierwotnej puszczy karpackiej. Lasy stanowią 92% całej powierzchni parku.
   Lasy Gorców zamieszkują typowe dlaobszarów beskidzkich zwierzęta: jelenie, sarny, dziki, lisy, oraz "gościnnie" wilki i niedźwiedzie.

Dziewięćsił bezłodygowy Carlina acaulis - gorczański bywalec łąk i polan, częściowo chroniony.